Opieka seniora w Niemczech i w Polsce

Opieka seniora w kontekście demografii

Opieka seniora w Polsce i w Niemczech boryka się z podobnymi problemami. Zarówno społeczeństwo polskie jak i niemieckie przeżywa demograficzny kryzys. W obu krajach zanotowano ujemny przyrost naturalny, co oznacza że więcej ludzi umiera niż się rodzi. Niemcy są w tej chwili najstarszym narodem w Europie. Już w roku 2013 odsetek osób po 65 roku życia wyniósł 20,7% i był wyższy od przeciętnej europejskiej o 2,5 punkta procentowego. W porównaniu do Polski odsetek ten był wyższy aż o 6,5 punkta procentowego, co wymusiło rozwiązania związane z polityką senioralną i opieką seniora na poziomie federalnym. Postępujące zmiany demograficzne spowodowały, że Niemcy zaczęli na nowo definiować potrzeby społeczne i medyczne tej części populacji.

Polityka dotycząca opieki seniora w Niemczech

Polityka senioralna w Niemczech prowadzona jest na poziomie Federalnym od ponad 30 lat, natomiast na poziomie lokalnym – jeszcze dłużej. Ogromną rolę w zaspokajaniu potrzeb osób starszych odgrywają wyspecjalizowane instytucje samorządowe, które z powodzeniem od lat stosują programy wsparcia. W 2013 roku ponad 2,5 mln Niemców korzystało ze świadczeń pielęgnacyjnych, z czego 30 % przebywało w placówkach zamkniętych. Skalę potrzeb pokazuje ilość firm i organizacji świadczących usługi opiekuńcze, których liczba w 2013 roku wyniosła ponad 12 300. Instytucje te zatrudniając ok. 291 tyś osób nie wyczerpują potrzeb rynku, na którym z powodzeniem działają firmy z Europy wschodniej, w tym z Polski. Porównując systemy wsparcia osób starszych Polski i Niemiec można stwierdzić, że w większości przypadków polskich seniorów nie stać jest na prywatną opiekę. Pomoc oferowana przez państwo jest w wielu aspektach niewystarczająca i raczej doraźna niż wprowadzająca konkretne rozwiązania. Bardzo często osoby niesamodzielne i ich opiekunowie są pozostawieni sami sobie, nie mając potrzebnego wsparcia. Niemiecki system wsparcia osób starszych realizowany jest przez Federalne Ministerstwo do spraw Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży oraz jednostki samorządowe. Beneficjentami wsparcia są:

• osoby sprawne, w miarę sprawne i aktywne
• osoby o ograniczonej samodzielności, korzystający ze świadczeń socjalnych lub prywatnego ubezpieczenia pielęgnacyjnego.

Udzielane wsparcie ma konkretnie sformułowane cele, są nimi:

• utrzymanie, bądź odzyskanie możliwie dużego poziomu samodzielności seniorów
• integracja i reintegracja społeczna, zarówno między i jak i wewnątrzpokoleniowa

Realizacja opieki w Niemczech

Realizacja opieki w Niemczech odbywa się głównie na poziomie lokalnym, poprzez plan działania na rzecz starszych mieszkańców zwany Altenplan. Plan jest opracowywany indywidualnie przez każde duże miasto, a także powiaty i gminy. Jest on oparty na lokalnej diagnozie społecznej dotyczącej osób starszych. Świadczenia udzielane w miejscu zamieszkania Świadczenia w miejscu zamieszkania udzielane są głównie przez niemieckie instytucje samorządowe. Usługi są odpłatne, częściowo odpłatne, lub bezpłatne, w zależności od dochodów beneficjenta. Usługi pielęgnacyjne i opiekuńcze są z reguły nieodpłatne (finansowane z ubezpieczenia pielęgnacyjnego). Wsparcie udzielane w miejscu zamieszkania może obejmować:

• zabiegi pielęgnacyjne zlecone przez lekarza
• zaopatrzenie w materiały pielęgnacyjne
• porady na temat opieki i pielęgnacji
• podstawową opiekę medyczną dla osób ciężko i przewlekle chorych, w sposób szczególny dotyczy to osób wymagających opieki długoterminowej
• pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz zaopatrzenie
• poradnictwo społeczne
• doradztwo w zakresie pielęgnacji
• opieka duszpasterska
• inne świadczenia oferowane przez lokalnych usługodawców

Najważniejszą lokalną instytucją działającą na rzecz integracji seniorów w Niemczech jest biuro do spraw seniorów (Seniorenbüro), które ma najczęściej status jednostki samorządowej. Biuro odpowiada za organizację usług społecznych dla seniorów i doradztwo w tym zakresie. Pełni ono również funkcję pośrednika pomiędzy osobami poszukującymi wsparcia, a usługodawcami. Warto również wspomnieć o udzielanej najczęściej przez organizacje pozarządowe lub prywatne firmy usługi wynajmu mieszkań chronionych dla seniorów. Mieszkania te zostały zaprojektowane w taki sposób, aby wyeliminować bariery architektoniczne i dostosować je do potrzeb osób niepełnosprawnych. W ramach usługi wynajmujący oferuje również pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, opiekę pielęgniarską oraz pielęgnacyjno-opiekuńczą. Oferowane są również placówki pobytu dziennego oraz placówki udzielające wsparcia w miejscu zamieszkania seniora, które są w Niemczech bardzo popularne.

Wsparcie finansowe w Niemczech

Niemieccy seniorzy oprócz emerytur mogą liczyć również na inne rodzaje wsparcia finansowego, na przykład do świadczeń z pomocy społecznej oraz z innych zasiłków, głównie z ubezpieczenia pielęgnacyjnego.

Wsparcie Opieki seniora w Polsce

Polski system wsparcia seniorów wygląda nieco inaczej. Warunkiem, aby uzyskać jakąkolwiek pomoc jest zwykle orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Po jego uzyskaniu można ubiegać się o konkretne wsparcie. Jedną z możliwości jest zasiłek pielęgnacyjny i specjalny zasiłek opiekuńczy.

Zasiłki

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje  osobom o znacznym stopniu niepełnosprawności w wieku powyżej 16 lat oraz osobom, które ukończyły 75 rok życia. Wsparcie to ma z założenia częściowo pokryć koszty związane z opieką i pielęgnacją seniora lub osoby niepełnosprawnej. Do 31 października 2019 r. kwota ta wynosi 184,42 zł, natomiast od 1 listopada 2019 r. kwota ta zwiększy się do 215,84 zł. Jednym ze świadczeń opiekuńczych jest również specjalny zasiłek opiekuńczych. Przysługuje on opiekunom osób starszych, jeśli ciąży na nich obowiązek alimentacyjny (np. dzieci lub wnuki), albo jest współmałżonkiem seniora. O specjalny zasiłek opiekuńczy nie może ubiegać się inna osoba pełniąca opiekę np. sąsiadka. Osoba starsza może również ubiegać się o dofinansowanie do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. Dofinansowanie to można uzyskać w ramach refundacji z NFZ, jeżeli zlecenie na zapotrzebowanie wystawi lekarz. Można również ubiegać się o dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych  (PEFRON).

Domowa opieka pielęgniarska

Osoby starsze, których stan zdrowia wymaga stałej opieki, mają prawo do skorzystania z długoterminowej domowej opieki pielęgniarskiej. Opieka jest sprawowana na podstawie skierowania lekarskiego i jest ona bezpłatna. Niestety środki higieniczne oraz leki musi zapewnić rodzina chorego. Osoby starsze mogą również skorzystać z turnusów rehabilitacyjnych dofinansowanych przez PEFRON.

Domy Pomocy Społecznej

Inną formą wsparcia może być pobyt w Domu Pomocy Społecznej, jednak warunkiem przyjęcia jest niemożliwość zadbania o siebie i znaczna niesamodzielność. Pod uwagę brany jest również fakt braku możliwości sprawowania usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. DPS może pobierać całościową lub częściową odpłatność za pobyt (zależnie od możliwości finansowych podopiecznego i jego rodziny. Jak można dostrzec polityka senioralna nie jest jeszcze mocną stroną Polski i daleko jej jeszcze do rozwiązań niemieckich. Można się jednak spodziewać, że sytuacja demograficzna wymusi na rządzących odpowiednie zmiany, aby zapewnić seniorom odpowiednie wsparcie i pomoc w zaspokojeniu podstawowych potrzeb.