Opieka seniora w kontekście demografii
Opieka seniora w Polsce i w Niemczech boryka się z podobnymi problemami. Zarówno społeczeństwo polskie jak i niemieckie przeżywa demograficzny kryzys. W obu krajach zanotowano ujemny przyrost naturalny, co oznacza że więcej ludzi umiera niż się rodzi.
Niemcy są w tej chwili najstarszym narodem w Europie. Już w roku 2013 odsetek osób po 65 roku życia wyniósł 20,7% i był wyższy od przeciętnej europejskiej o 2,5 punkta procentowego.
W porównaniu do Polski odsetek ten był wyższy aż o 6,5 punkta procentowego, co wymusiło rozwiązania związane z polityką senioralną i opieką seniora na poziomie federalnym. Postępujące zmiany demograficzne spowodowały, że Niemcy zaczęli na nowo definiować potrzeby społeczne i medyczne tej części populacji.
Polityka dotycząca opieki seniora w Niemczech
Polityka senioralna w Niemczech prowadzona jest na poziomie Federalnym od ponad 30 lat, natomiast na poziomie lokalnym – jeszcze dłużej. Ogromną rolę w zaspokajaniu potrzeb osób starszych odgrywają wyspecjalizowane instytucje samorządowe, które z powodzeniem od lat stosują programy wsparcia.
W 2013 roku ponad 2,5 mln Niemców korzystało ze świadczeń pielęgnacyjnych, z czego 30 % przebywało w placówkach zamkniętych. Skalę potrzeb pokazuje ilość firm i organizacji świadczących usługi opiekuńcze, których liczba w 2013 roku wyniosła ponad 12 300. Instytucje te zatrudniając ok. 291 tyś osób nie wyczerpują potrzeb rynku, na którym z powodzeniem działają firmy z Europy wschodniej, w tym z Polski.
Porównując systemy wsparcia osób starszych Polski i Niemiec można stwierdzić, że w większości przypadków polskich seniorów nie stać jest na prywatną opiekę. Pomoc oferowana przez państwo jest w wielu aspektach niewystarczająca i raczej doraźna niż wprowadzająca konkretne rozwiązania. Bardzo często osoby niesamodzielne i ich opiekunowie są pozostawieni sami sobie, nie mając potrzebnego wsparcia.
Niemiecki system wsparcia osób starszych realizowany jest przez Federalne Ministerstwo do spraw Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży oraz jednostki samorządowe. Beneficjentami wsparcia są:
- osoby sprawne, w miarę sprawne i aktywne
- osoby o ograniczonej samodzielności, korzystający ze świadczeń socjalnych lub prywatnego ubezpieczenia pielęgnacyjnego.
Udzielane wsparcie ma konkretnie sformułowane cele, są nimi:
- utrzymanie, bądź odzyskanie możliwie dużego poziomu samodzielności seniorów
- integracja i reintegracja społeczna, zarówno między i jak i wewnątrzpokoleniowa
Realizacja opieki w Niemczech
Realizacja opieki w Niemczech odbywa się głównie na poziomie lokalnym, poprzez plan działania na rzecz starszych mieszkańców zwany
Altenplan. Plan jest opracowywany indywidualnie przez każde duże miasto, a także powiaty i gminy. Jest on oparty na lokalnej diagnozie społecznej dotyczącej osób starszych.
Świadczenia udzielane w miejscu zamieszkania
Świadczenia w miejscu zamieszkania udzielane są głównie przez niemieckie instytucje samorządowe. Usługi są odpłatne, częściowo odpłatne, lub bezpłatne, w zależności od dochodów beneficjenta. Usługi pielęgnacyjne i opiekuńcze są z reguły nieodpłatne (finansowane z ubezpieczenia pielęgnacyjnego).
Wsparcie udzielane w miejscu zamieszkania może obejmować:
- zabiegi pielęgnacyjne zlecone przez lekarza
- zaopatrzenie w materiały pielęgnacyjne
- porady na temat opieki i pielęgnacji
- podstawową opiekę medyczną dla osób ciężko i przewlekle chorych, w sposób szczególny dotyczy to osób wymagających opieki długoterminowej
- pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz zaopatrzenie
- poradnictwo społeczne
- doradztwo w zakresie pielęgnacji
- opieka duszpasterska
- inne świadczenia oferowane przez lokalnych usługodawców
Najważniejszą lokalną instytucją działającą na rzecz integracji seniorów w Niemczech jest biuro do spraw seniorów (Seniorenbüro), które ma najczęściej status jednostki samorządowej. Biuro odpowiada za organizację usług społecznych dla seniorów i doradztwo w tym zakresie. Pełni ono również funkcję pośrednika pomiędzy
osobami poszukującymi wsparcia, a usługodawcami.
Warto również wspomnieć o udzielanej najczęściej przez organizacje pozarządowe lub prywatne firmy usługi wynajmu mieszkań chronionych dla seniorów. Mieszkania te zostały zaprojektowane w taki sposób, aby wyeliminować bariery architektoniczne i dostosować je do potrzeb osób niepełnosprawnych. W ramach usługi wynajmujący oferuje również pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, opiekę pielęgniarską oraz pielęgnacyjno-opiekuńczą.
Oferowane są również placówki pobytu dziennego oraz placówki udzielające wsparcia w miejscu zamieszkania seniora, które są w Niemczech bardzo popularne.
Wsparcie finansowe w Niemczech
Niemieccy seniorzy oprócz emerytur mogą liczyć również na inne rodzaje wsparcia finansowego, na przykład do świadczeń z pomocy społecznej oraz z innych zasiłków, głównie z ubezpieczenia pielęgnacyjnego.
Wsparcie Opieki seniora w Polsce
Polski system wsparcia seniorów wygląda nieco inaczej. Warunkiem, aby uzyskać jakąkolwiek pomoc jest zwykle orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Po jego uzyskaniu można ubiegać się o konkretne wsparcie. Jedną z możliwości jest zasiłek pielęgnacyjny i specjalny zasiłek opiekuńczy.
Zasiłki
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje osobom o znacznym stopniu niepełnosprawności w wieku powyżej 16 lat oraz osobom, które ukończyły 75 rok życia. Wsparcie to ma z założenia częściowo pokryć koszty związane z opieką i pielęgnacją seniora lub osoby niepełnosprawnej. Do 31 października 2019 r. kwota ta wynosi 184,42 zł, natomiast od 1 listopada 2019 r. kwota ta zwiększy się do 215,84 zł.
J
ednym ze świadczeń opiekuńczych jest również specjalny zasiłek opiekuńczych. Przysługuje on opiekunom osób starszych, jeśli ciąży na nich obowiązek alimentacyjny (np. dzieci lub wnuki), albo jest współmałżonkiem seniora. O specjalny zasiłek opiekuńczy nie może ubiegać się inna osoba pełniąca opiekę np. sąsiadka.
Osoba starsza może również ubiegać się o dofinansowanie do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. Dofinansowanie to można uzyskać w ramach refundacji z NFZ, jeżeli zlecenie na zapotrzebowanie wystawi lekarz. Można również ubiegać się o dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PEFRON).
Domowa opieka pielęgniarska
Osoby starsze, których stan zdrowia wymaga stałej opieki, mają prawo do skorzystania z długoterminowej domowej opieki pielęgniarskiej. Opieka jest sprawowana na podstawie skierowania lekarskiego i jest ona bezpłatna. Niestety środki higieniczne oraz leki musi zapewnić rodzina chorego.
Osoby starsze mogą również skorzystać z turnusów rehabilitacyjnych dofinansowanych przez PEFRON.
Domy Pomocy Społecznej
Inną formą wsparcia może być pobyt w Domu Pomocy Społecznej, jednak warunkiem przyjęcia jest niemożliwość zadbania o siebie i znaczna niesamodzielność. Pod uwagę brany jest również fakt braku możliwości sprawowania usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. DPS może pobierać całościową lub częściową odpłatność za pobyt (zależnie od możliwości finansowych podopiecznego i jego rodziny.
Jak można dostrzec polityka senioralna nie jest jeszcze mocną stroną Polski i daleko jej jeszcze do rozwiązań niemieckich. Można się jednak spodziewać, że sytuacja demograficzna wymusi na rządzących odpowiednie zmiany, aby zapewnić seniorom odpowiednie wsparcie i pomoc w zaspokojeniu podstawowych potrzeb.